Đề bài:
“ Lại thương: nỗi đọa đầy thân Bác
Mười bốn trăng tại gông cùm,
Ôi chân yếu, mắt mờ, tóc bạc,
Mà thơ bay… cánh hạc ung dung.”
(Tố Hữu – Theo chân Bác)
Bốn câu thơ trong bài Theo Chân Bác của Tố Hữu giúp em hiểu gì về con người Hồ Chí Minh qua Nhật ký trong tù.
Bài làm:
Ngày 13 tháng 8năm 1942, Hồ Chí Minh từ Pác Pó Cao Bằng trở lại Trung Quốc để có thể tranh thủ sự viện trợ của cách mạng quốc tế cho sự nghiệp đấu tranh của nước nhà. Người đã bị chính quyền phản động Trung Quốc bắt giam trong 14 tháng. Thời gian này là những ngày tháng vô cùng cực khổ vì chế độ nhà tù Tưởng Giới Thạch vô cùng tàn bạo đã đẩy nhiều người vào bước đường cùng của sự thống khổ. Trong suốt 14 tháng, Chủ tịch Hồ Chí Minh không có điều kiện để hoạt động cách mạng, người phải làm thơ, tìm đến với thơ ca để giãi bày nỗi niềm. Và tập thơ Nhật ký trong tù đã ra đời trong một hoàn cảnh như thế.
Trong bài thơ Theo chân Bác, Tố Hữu chỉ dùng có bốn câu thơ để nói về thời gian Bác ở tù và về những tuyệt thơ trong tập Nhật ký trong tù. Tuy chỉ là bốn câu thơ ít ỏi nhưng vì có sự am hiểu sâu sắc về con người Bác trong đời và trong thơ nên ông đã giúp ta có thể nhận ra được một vẻ đẹp sáng rõ của chủ tịch Hồ Chí Minh từ bản chất, tinh thần chiến sĩ đến tâm hồn nghệ sĩ.
“ Lại thương: nỗi đọa đầy thân Bác
Mười bốn trăng tại gông cùm,
Ôi chân yếu, mắt mờ, tóc bạc,
Mà thơ bay… cánh hạc ung dung.”
Đọc kỹ bốn câu thơ, ta thấy có hai vị trí đối lập, đối với nhau bởi chữ mà. Vậy thứ nhất, bao gồm ba câu thơ đầu nói khái quát về rồi khổ cực mà bác đã phải chịu đựng trong suốt 14 tháng ở tù. Những nỗi đau khổ ấy đã khiến cho Người suy kiệt về thể chất: “Ôi chân yếu, mắt mờ, tóc bạc.” Chỉ với hình ảnh này, tối hữu đã giúp chúng ta sẽ lại vô cùng chân dung tự họa của Hồ Chí Minh trong cuốn thơ Nhật ký trong tù:
“ Răng rụng mất một chiếc
Tóc bạc thêm mấy phần
Gây đen như quỷ đói
Ghẻ lở mọc đầy thân.”
(Bốn tháng rồi)
Việc thứ hai đối lập lại là câu thơ: “Mà thơ bay… cánh hạc ung dung.” Vế này tuy chỉ có một câu nhưng lại mang chủ đề phổ quát của toàn khổ thơ. Ba câu thơ trên tô đậm màu đen cốt để làm cho câu thơ cuối bừng sáng, mô tả tư thế kiên cường, bất khuất của Bác: dù có gian khổ như thế nào, dù thể xác của tiều tụy như thế nào thì tinh thần người vẫn ung dung, thanh thoát như không:
“ Thân thể ở trong lao
Tinh thần ở ngoài lao.”
Đúng là câu thơ tiêu biểu cho phong cách của chủ tịch Hồ Chí Minh. Bốn câu thơ của Tố Hữu không chỉ nói được tinh thần thép vĩ đại của Bác mà còn diễn tả được phong cách, biểu hiện của chất thép đó ở Người. Đối với các nhà cách mạng khác, tinh thần thép được biểu diễn trực tiếp ở tính chiến đấu trong hình ảnh kiên cường của người chiến sĩ. Ta có thể thấy ví dụ như trong bài thơ tâm tư trong tù cũng của Tố hữu:
XEM THÊM >>>> Cảm nhận của anh chị về bài thơ Tỏ lòng của Phạm Ngũ Lão
XEM THÊM >>>> Ấn tượng của anh chị về bài thơ Đây thôn Vĩ Dạ của Hàn Mặc Tử
“ Tôi chỉ là một con chim bé nhỏ
Vứt trong lồng con giữa một lồng to
Chuyển đời quay theo tiếng gọi tự do
Tôi chỉ một muôn người chiến đấu”
Nhưng ở Hồ Chí Minh thì khác, trong những tác phẩm của Người, đặc biệt là nhật ký trong tù thì chất thép thường thể hiện ở chất thơ, bản chất chiến sĩ luôn luôn được lồng trong hình tượng thì sĩ:
“ Trong tù không rượu cũng không hoa
Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ
Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ
Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ”
(Ngắm trăng)
Bài thơ này nếu như được viết ở một khung cảnh khác, lãng mạn hơn, nên thơ hơn thì ta có thể dễ dàng liên tưởng đến những áng thơ của Lý Bạch hay Tản Đà. Nhưng, bài thơ lại sáng tác ở trong cảnh ngục tù, nhà tù dã man của chính quyền Quốc Dân đảng. Đó chỉ có thể là thơ của Hồ Chí Minh.
Tố Hữu tính thời gian bắt ở tù bằng 14 tuần trăng, gợi lên một cái gì đó rất đỗi Phương Đông. Ánh trăng xưa nay vẫn được coi là người bạn tri âm, tri kỷ với thi sĩ cổ điển. Thơ của Bác cũng đầy trăng: Vọng Nguyệt, Thu dạ, Tảo giải, Nguyên tiêu, Đối nguyệt, Cảnh khuya…
“Mà thơ bay… cánh hạc ung dung.”
Tố Hữu đã diễn tả được cái ung dung đầy chất thi sĩ của Bác, ở đây, nó vừa bao hàm triết lý của bậc thiện giả thời xưa, vừa thấy được cái gì đó rất thơ, rất thi sĩ. Trong bất cứ hoàn cảnh nào, dù có khắc nghiệt đến đâu, Bác vẫn giữ được cốt cách ung dung, đường hoàng của người đã nắm được thiên cơ, thiên mệnh, số phận của mình, của dân tộc. Thêm vào đó hình ảnh cánh hạc lại càng tô đậm lên màu sắc cổ điển của con người. Về điểm này, một lần nữa, ta thấy nhà thơ đã thể hiện đúng cách của Bác Hồ, nó phù hợp với bức tranh chân dung tự họa của Bác ở trong tập thơ Nhật ký trong tù:
“ Mặc dù bị trói chân tay
Chim ca rộn núi, hương bay ngát rừng,
Vui say ai cấm ta rừng
Đường xa, ông cũng bớt chừng quạnh hiu.”
(Trên đường đi)
Cuộc đời, sự nghiệp và con người của chủ tịch Hồ Chí Minh luôn là một đề tài hấp dẫn đối với rất nhiều những nhà thơ trong nước và ngoài nước. Trong số ấy, Tố Hữu vẫn là người đã có những khám phá và thể hiện được thành công nhất tầm vóc vĩ đại của Bác. Mỗi câu thơ, mỗi bài thơ của ông là một khám phá mới mẻ về vẻ đẹp của vị cha già kính yêu. Bốn câu thơ trên đây là một bằng chứng tiêu biểu nhất, giúp ta hiểu sâu sắc hơn phong thái, phong độ và tư cách, tâm hồn của người nghệ sĩ Hồ Chí Minh.