Đề bài: Phân tích nhân vận Huấn Cao trong truyện ngắn “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân
Nguyễn Tuân là một nhà văn, một nghệ sĩ tài hoa trong giới văn chương Việt Nam. Những tác phẩm của Nguyễn Tuân với ngòi bút thâm thúy và sâu sắc dường như đã chạm khắc lên mặt đá quý của ngôn ngữ. Và một trong những tác phẩm tiêu biểu thể hiện rõ nét lối văn phong của ông là “Chữ người tử tù”. Nổi bật trong câu chuyện là hình ảnh nhân vật Huấn Cao và cảnh cho chữ. Hôm nay chúng ta hãy cùng nhau phân tích nhân vận Huấn Cao trong truyện ngắn “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân.
Huấn Cao trong tác phẩm “Chữ người tử tù” là hình ảnh lý tưởng điển hình cho bút pháp lãng mạn. Trong văn học xưa và nay, các nhà văn thường luôn hướng tới những hình mẫu lý tưởng. Nào là người có tầm vóc phi thường, nào là người có trí thông minh tuyệt vời, nào là người có phẩm chất cao đẹp…Và nếu nói đến Huấn Cao của Nguyễn Tuân thì dường như có tất cả đó là khí phách, tầm vóc, tài hoa và sự thiện lương. Huấn Cao chính là một đúc kết cho một lý tưởng đầy tính nhân văn của Nguyễn Tuân.
Nét nổi bật đầu tiên đáng nói ở Huấn Cao là sự tài hoa. Mở đầu câu truyện là cuộc đối thoại giữa Huấn Cao và quản ngục. Chúng ta gián tiếp thấy được Huấn Cao là người văn võ song toàn, uy danh khắp cõi. Không chỉ có thế, Huấn Cao viết chữ rất đẹp, những nét chữ của Huấn Cao đẹp như nghệ thuật thư pháp. Mỗi tác phẩm mà Huấn Cao viết ra là một kiệt tác nghệ thuật với những ngụ ý sâu xa. Là sự kết tinh trong vẻ đẹp tâm hồn của người đặt bút viết. Nét bút đã đẹp còn làm toát lên vẻ khí chất, sự tài hoa và thiện lương.
Xem thêm: So sánh nhân vật Huấn Cao và Người lái đò Sông Đà
Chữ chính là sự thể hiện con người của Huấn Cao. Viết nhanh mà rất đẹp, rất vuông…tất cả nói lên một con người chính trực, có hoài bão, khát vọng tung hoành. Những ai có được chữ của Huấn Cao thực sự sẽ vô cùng tâm đắc, thậm chí đó chính là tâm nguyện thiêng liêng nhất của người quản ngục. Để có thể có được chữ của Huấn Cao, quản ngục thậm chí còn đánh đổi quyền lợi và sinh mệnh của mình.
Huấn Cao không chỉ là con người tài hoa, mà đó còn là một con người thiện lương. Có thể nói gốc tài năng của Huấn Cao chính là ở cái tâm của trái tim. Huấn Cao là một con người thiện lương, hiểu được chân lý. Hiểu được rằng, quản ngục chỉ là một kẻ tầm thường nhưng hắn không làm nghề thất đức. Ban đầu Huấn Cao thể hiện sự khinh bỉ không dấu giếm. Nhưng đến khi nhận ra viên quản ngục là một âm thanh giữa sự hỗn đoạn xô bồ thì Huấn Cao đã ân hận vô cùng. Huấn cao đã tự nói “Ta cảm cái tấm lòng biệt nhỡn liên tài của các ngươi… Thiếu chút nữa ta phụ một tấm lòng trong thiên hạ”. Câu nói ấy đã hé mở cho chúng ta thấy phương châm của một nhân cách sống là phải xứng đáng với những tấm lòng.
Cảm hứng lãng mạn bao giờ cũng xui khiến các nghệ sĩ khắc họa những hình tượng sao cho hoàn hảo thậm chí đến mức phi thường. Ông Huấn Cao cũng thế. Nguyễn Tuân đã khiến cho hình tượng này trở thành một con người siêu phàm với việc tô đậm một khí phách siêu việt. Căm ghét xã hội thối nát, ông đã cầm đầu cuộc khởi nghĩa chống lại triều đình, sự nghiệp không thành, ông lĩnh án tử hình. Nhưng tù đày, gông cùm và cái chết cùng không khuất lạc được ông. Ông luôn tìm thấy ở những nơi mà tự do bị tước bỏ. Đối với Huấn Cao, mọi sự trói buộc, tra khảo, giam cầm đều vô nghĩa.
Và khi quản ngục hỏi ông muốn gì để giúp, ông đã trả lời bằng sự khinh bạc đến điều… lời nói của ông có thể là nguyên cớ để ông phải rước lấy những trận trả đũa. Nhưng một khi đã nói nghĩa là ông không hề run sợ, không hề quy phục trước cường quyền và bạo lực. Có thể Huấn Cao sừng sững trong suốt cả thiên truyện như một khí phách kiên cường bất khuất, uy vũ bất năng khuất.
Xem thêm: Cảm nhận về bài Chiều tối của Hồ Chí Minh lớp 11
Những phẩm chất tuyệt vời đó của Huấn Cao đã chói sáng lên trong cảnh tượng cuối cùng mà Nguyễn Tuân đã gọi là cảnh tượng xưa nay chưa từng có – cảnh cho chữ. Cảnh cho chữ là sự biểu hiện sống động rực rỡ của tài hoa, thiên lương và khí phách của Huấn Cao.
Muốn hiểu được giá trị sâu sắc của cảnh cho chữ cho chúng ta không thể không nói tới quá trình dẫn đến cảnh cho chữ ấy. Người tinh ý sẽ dễ nhận thấy rằng câu chuyện có hai phần rõ rệt: Phần đầu giới thiệu các nhân vật và dẫn dắt câu chuyện chuẩn bị cho phần sau. Phần sau khắc họa cảnh cho chữ. Nếu không có phần hai thì phần đầu chỉ là những mẩu vụn vặt, thiếu sức sống. Bởi thế phần hai tuy ngắn nhưng lại là kết tinh của toàn bộ câu chuyện. Và bút lực của Nguyễn Tuân càng dồn vào phần này đậm nhất. Toàn bộ câu chuyện xoay quanh một tình huống đặc biệt. Đó là cuộc gặp hết sức éo le của Huấn Cao và quản ngục – Nơi gặp gỡ là nhà tù, thời gian là những ngày cuối cùng trước khi ra pháp trường của Huấn Cao. Những điều này làm cho tình thế trở nên ngặt nghèo, bức xúc, khó xoay sở. Nhưng oái ăm hơn cả vẫn là thân phận của hai nhân vật, về bình diện xã hội, họ là những kẻ đối địch. Một người là kẻ phản loạn, dám nổi dậy chống lại thể chế đương thời, còn người kia lại là một viên quan đại diện cho chính thể ấy.
Nhưng về bình diện nghệ thuật, họ lại là hai người tri âm: Một người có tài viết chữ đẹp còn người kia lại vô cùng ngưỡng mộ cái tài đó. Sự trái ngược này đã đặt quản ngục trước sự lựa chọn nghiệt ngã: hoặc là muốn làm tròn bổn phận cua một viên quan thi phải chà đạp lên tấm lòng tri kỉ hoặc muốn trọn đạo tri kỉ phải phản bội lại chức phận của một viên quan. Quản ngục sẽ hành động như thế nào? Ông ta hành động như thế nào thì tư tưởng tác phẩm sẽ nghiêng về hướng đó.
Xem thêm: Ấn tượng của anh chị về bài thơ Đây thôn Vĩ Dạ của Hàn Mặc Tử
Với một tương quan như vậy, quan hệ giữa họ ban đầu rất căng thẳng. Tâm nguyện lớn nhất của quản ngục là có được chữ của ông Huấn Cao nhưng đây là cơ hội cuối cùng. Còn Huấn Cao tuy có tài viết chữ nhưng lại chỉ cho chữ những ai ông cho là tri kỉ. Vậy muốn có chữ của Huấn Cao thì quản ngục phải được ông thừa nhận là tri kỉ trong vòng mấy ngày tới. Điều đó lại dường như không thể đạt được. Trong mắt Huấn Cao, quản ngục chỉ là kẻ tiểu nhân, giữa họ là một vực sâu ngăn cách. Thực ra quản ngục cũng có những ưu thế để đối xử với những người tù thông thường. Đó là ông ta có thừa quyền lực và tiền bạc. Nhưng Huấn Cao không phải hạng tiểu nhân như thế, quyền lực không ép được ông cho chữ, tiền bạc không mua được chữ ông. May thay ở viên quản ngục lại có một tấm lòng trong trẻo – tấm lòng biệt nhỡn liên tài. Và tấm lòng này đã khiến cho Huấn Cao cảm động. Sự cảm động này của Huấn Cao là cội nguồn dẫn đến cảnh cho chữ.
Vậy là việc Huấn Cao cho chữ không giống như việc trả nợ một cách tầm thường, không giống việc một kẻ sắp bị tử hình đang đem tài sản cuối cùng cho người sống, cũng không phải là cơ hội cuối cùng mà để Huấn Cao trình diễn tài năng, về bản chất việc cho chữ là sự xúc động của một tấm lòng trước một tấm lòng.
Cảnh cho chữ thực sự là đặc biệt, xưa nay chưa từng có. Bởi vì xin chữ người ta thường xin ở những nơi thiêng liên và sang trọng, chứ chẳng ai xin chữ tại nơi buồn giam hôi hám chật hẹp. Đáng lẽ ra cái điều đẹp đẽ đó phải diễn ra ở một nơi nào đó của thế giới tự do, nhưng ở đây lại ở chính ngục tù giam hãm kẻ tử tù sắp bị hành hình. Đặc biệt ở đây diễn ra một sự đổi ngôi xưa nay chưa từng có. Kẻ cầm quyền hành trong tay thì bị tước hết quyền uy, khúm núm trước Huấn Cao, kẻ tưởng chừng bị mất hết quyền sống là ông Huấn Cao trở nên đầy quyền uy khi chăm chú tô đậm những nét chữ và cho quản ngục những lời khuyên.
Xem thêm: Phân tích bài thơ “Tôi yêu em” của Puskin để thấy được tình yêu bất diệt
Và quản ngục vái lạy Huấn Cao như một bậc thánh nhân: Kẻ mê muội này xin bái lĩnh. Cái cảnh cho chữ đó đã đánh bật những cái xấu, cái ác và đề cao chiến thắng của cái đẹp, cái thiện lương. Trong căn phòng giam ẩm tháp đó, ánh sáng rực rờ của bó đuốc đã đẩy lùi bóng tối, mùi thơm của chậu mực đã xua đuổi mùi phân chuột, phân gián, màu trắng của tấm lụa bạch đã xóa tan sự u ám của nhà tù. Lúc này cái đẹp đang lên ngôi, cái đẹp đang đăng quang, chiến thắng hoàn toàn cái xấu.
Trong những con người ấy lúc này chỉ còn là niềm kính trọng, tôn sùng cái đẹp. Và thiên lương của Huấn Cao đang tỏa sáng, soi đường dẫn dắt quản ngục – một kẻ nhầm đường, lạc lối. Qua đây tác giả cũng khẳng định rằng cái đẹp có thể tồn tại ở mọi nơi, mọi lúc, chiến thắng mọi cái xấu, cái ác. Và cái đẹp có thể cứu rỗi linh hồn con người, giúp con người hiểu nhau hơn, xích lại gần nhau hơn. Cái đẹp sẽ không mất đi ngay cả khi nó bị vùi dập. Đó là giá trị nhân văn của tác phẩm.
Nguyễn Tuân với tác phẩm “Chữ người tử tù” của mình thực sự đã vẽ nên một hình tượng nhân vật vô cùng tuyệt đẹp. Tác phẩm đã khẳng định sự chiến thắng của cái đẹp, cái thiện lương, cái khí chất trước những cái xấu xa, bẩn thỉu, hôi ham của cuộc sống này. Với các biện pháp nghệ thuật tu từ vẽ mây, nảy trăng, nghệ thuật đối lập. Nguyễn Tuân đã làm sáng lên nhân vật Huấn Cao, làm cho câu truyện như là sự tái tạo của một thời vang bóng những nhân vật kiệt xuất trong bối cảnh ngục tù của thời phong kiến xa xưa.
Xem thêm:
– Phân tích và nghị luận bài thơ “Chạy giặc” của Nguyễn Đình Chiểu
– Phân tích tác phẩm truyện ngắn “Những ngôi sao xa xôi”
– Phân tích hình ảnh người phụ nữ Việt Nam qua bài thơ “Thương vợ” của Tú Xương